Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου

Υδροβιότοπος Κοτυχίου 

 Η Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου

Κείμενο Νεκτάριος Λιάβας

Φώτο Κώστας Λαδάς

Η λιμνοθάλασσα του Koτυχίoυ είναι η μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα τns Πελο̟ποννήσου με έκταση ̟ περί̟που 7.500 στρέμματα και μέσο βάθοs 0,4 -1,0 μέτρα. Βρίσκεται Βόρεια τns ̟ περιοχήs των Λεχαινών και βρέχεται στα δυτικά α̟πό το Ιόνιο ̟ πέλαγοs. Είναι  προσβάσιμη απο την εθνική οδό Πατρων - Πύργου από τη διασταύρωση της Αρετής.

Πρόκειται για τυπική μεσογειακή λιμνοθάλασσα ̟ που χωρίζεται α̟πό τη θάλασσα με στενή
αμμολωρίδα μήκους 5 χλμ.

Ε̟πικοινωνεί με τη θάλασσα με 1 - 3 (ανάλογα την ε̟ποχή) στενά ανοίγματα α̟π’ ό̟που εισρεέι νερό κατά την ̟ πλημμυρίδα και εκρέει νερό κατά την άμ̟πωτη.

Α̟ποτελεί έναν σ̟ημαντικό τό̟πο για τη διαχείμανση, μετανάστευση και ανα̟παραγωγή υδροβίων ̟ πτηνών. Εκτόs α̟πό την ορνιθο̟πανίδα, το Κοτύχι είναι σημαντικόs τό̟ποs μετανάστευσns και διαβίωσns ψαριών και χελιών, μέχρι την ̟ περίοδο έναρξηs τns ανα̟παραγωγικήs διαδικασίαs ο̟πότε και μεταναστεύουν στη θάλασσα. Για αυτό το λόγο α̟ποτελεί φυσικό ιχθυοτροφείο το ο̟ποίο αξιο̟ποιείται με ̟ παραδοσιακέs μεθόδουs ιχθυοσύλληψns (τα λεγόμενα διβάρια).

Η περιοχή βρίσκεται ̟ πάνω στο νοητό δυτικό διάδρομο μετανάστευσης ̟ που

ακολουθεί τη δυτική ακτογραμμή της Ελλάδας α̟πό την Αλβανία μέχρι τη χερ- σόνησο της Μεθώνης και η ο̟ποία συνεχίζεται, για τα μεταναστευτικά ̟ πουλιά, είτε με α̟πευθείας διάσχιση της Μεσογείου είτε συνεχιζόμενη ̟ προς Κύθηρα, Αντικύθηρα, Κρήτη. Με εξαίρεση τον «̟προωθημένο σταθμό» της λιμνοθάλασσα Γιάλοβας, στην Πύλο, το Κοτύχι είναι η τελευταία και αντίστροφα ο ̟ πρώτος μιας σειράς σημαντικών υγροτό̟πων διεθνούς σημασίας κατά μήκος των δυτικών ακτών της Βαλκανικής α̟πό τη ∆αλματία μέχρι τη Νότια Πελο̟πόννησο (Neretνa, Hutovo Blato, Skadar, ∆έλτα Drini, ∆έλτα Καλαμά, Αμβρακικός, Μεσολόγγι).

Η λιμνοθάλασσα Κοτύχι έχει ήδη χαρακτηριστεί α̟πό το 1976 ως ο σημαντικότερος α̟πό ορνιθολογική ά̟ποψη, υγρότο̟πος της Πελο̟οννήσου, μετά την α̟ποξήρανση της Αγουλινίτσας και της Μουριάς (1970). Είναι και η μόνη ̟περιοχή RAMSAR στο γεωγραφικό ∆ιαμέρισμα της Πελο̟οννήσου.

Οι χειμώνες είναι ή̟πιοι και δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες διαχείμασης για μεγάλη ̟ ποικιλία ̟ πουλιών. Το υγροτο̟πικό σύμ̟λεγμα, α̟πό Κοτύχι μέχρι λιμνοθάλασσα Αράξου, α̟ποτελεί φυσική συνέχεια ̟ προς το νότο του ̟ πολύ σημαντικού υγροτο̟πικού συμ̟λέγματος των Υγροτό̟πων Μεσολογγίου, Αιτωλικού, ∆έλταΑχελώου (ε̟πίσης ̟ περιοχή RAMSAR). Οι δύο αυτές ̟ περιοχές ̟περισσότερο α̟ποτελούν ενιαίο σύστημα ̟ παρά ξεχωριστές ενότητες. Χαρακτηριστικά, το βο- ρειότερο σημείο της λιμνοθάλασσας Αράξου α̟πέχει μόλις 14 χιλιόμετρα α̟πό τη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου (̟που «ανήκει» σε άλλη «̟περιοχή»), ενώ α̟πέχει σχεδόν εικοσι̟πέντε χιλιόμετρα α̟πό το Κοτύχι (με το ο̟ποίο βρίσκονται στην ίδια «̟περιοχή»). Αυτό το γεγονός ε̟ηρεάζει την ορνιθο̟πανίδα, ιδιαίτερα το χειμώνα όταν μεγάλοι αριθμοί υδροβίων (̟πιθανότατα και αρ̟πακτικών) φαίνεται ̟ως μετακινούνται συχνά ανάμεσά τους. Μετακινήσεις γίνονται και κατά την ανα̟παραγωγική ̟ περίοδο (̟.χ. Ασημόγλαροι και Οχθοχελίδονα).

Στο βορειοδυτικό τμήμα τns ̟ προστατευόμενns ̟ περιοχήs βρίσκεται το ̟ περίφημο δάσοs τns Στροφυλιάs ̟ που είναι το ̟ πιο εκτεταμένο δάσοs κουκουναριάs (Pinus pinea) σε όλη την Ελλάδα και ένα α̟πό τα μεγαλύτερα στην Ευρώ̟πη.

Το δάσοs Στροφυλιάs, συνολικήs έκτασns 22.000 στρεμμάτων και καλύ̟τει μία ̟παραλιακή δασική λωρίδα μέσου ̟ πλάτουs ̟ περί̟που 1.250 μέτρων με μικρά ή μεγάλα διάκενα και ξέφωτα. Στα διάφορα σημεία του υ̟πάρχουν λιμνάζοντα νερά και φυσικά ή τεχνητά κανάλια, ̟ που συντελούν στο σχηματισμό μιαs αλλnλουχίαs υγρών (με γλυκά και υφάλμυρα νερά) και χερσαίων βιοτό̟ων.
 Η αλληλουχία αυτή δημιουργεί ένα οικοσύστημα μεγάλns βιο̟οικιλότnταs.

Το δάσοs τns Στροφυλιάs α̟παρτίζεται α̟πό τρία κυρίαρχα είδη δέντρων, την κουκουναριά (Pinus pinea), την χαλέ̟πιο ̟ πεύκη (Pinus halepensis) και την ήμερη βελανιδιά (Quercus macrolepis). Α̟πό τα είδη αυτά, n χαλέ̟πιοs ̟ πεύκη καταλαμβάνει τη μεγαλύτερη έκταση και εμφανίζεται αμιγήs κυρίωs κατά μήκοs τns αμμώδουs ̟ παραλίαs και των θινών, ενώ στα εσωτερικά τμήματα του δάσουs σχηματίζονται μεικτέs συστάδεs με κυρίαρχο είδοs τ̟ην κουκουναριά.
 Η κουκουναριά καταλαμβάνει μικρότερη έκταση και εμφανίζεται αμιγήs στο ανατολικό τμήμα του δάσουs. Τέλοs, στο ανατολικό τμήμα του δάσoυs, εμφανίζεται σε ̟ πολύ μικρή έκταση n ήμερη βελανιδιά (̟που ̟ παλαιότερα εκτεινόταν μέχρι το χωριό Λά̟̟πα) σχnματίζονταs κυρίωs αμιγείs ή σε μείξη συστάδεs με την κουκουναριά.

Η κουκουναριά, είναι ένα ευαίσθητο είδοs με ̟ περιορισμένη εξά̟πλωση στα ̟παράλια της Μεσογείου. Προτιμά τα αμμώδη ή αμμοαργιλώδη εδάφη και για αυτό τη συναντά κανείs σε ̟ πεδινέs εκτάσειs κοντά στη θάλασσα. Στην Στροφυλιά, το μεγαλύτερο μέροs των κουκουναριών βρίσκεται ̟ προστατευμένο π ̟ίσω α̟πό τις συστάδεs χαλε̟πίου ̟ πεύκηs ̟ που φυτρώνουν ως τη θάλασσα. Με αυτόν τον τρό̟πο, ̟ προστατεύονται α̟πό τουs ισχυρούs ανέμουs και την αλατότητα του θαλασσινού νερού.

Η ̟ πλειοψηφία των κουκουναριών ̟ που α̟παντώνται στο δάσοs έχουν ηλικία 100-200 χρονών. Τα τελευταία χρόνια, η κουκουναριά αντιμετω̟ίζει ̟ προβλήματα φυσικήs αναγέννησηs και για αυτό το λόγο η ανα̟παραγωγή της υ̟ποβοηθείται με τήν φύτευση νεαρών δενδρυλλίων. Στο δάσοs της Στροφυλιάs βρίσκουν καταφύγιο χερσαίεs χελώνεs, αλε̟πούδεs, νυφίτσεs, δενδρο̟οοντικοί και ̟ πολλά ̟πουλιά ό̟πωs ο κούκοs, ο νανόμ̟ουφοs, οι φυλλόσκο̟οι, κ.α. Ακόμη, το ζωντανό και νεκρό ξύλο των δέντρων α̟ποτελεί ένα μικρο- ενδιαίτημα για ̟ ποικιλία εντόμων και μανιταριών ̟ που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανακύκλωση τns ύλns του δάσουs

Η ευρύτερη θαλάσσια περιοχή αποτελεί σημαντικό τόπο αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, ενώ μαζί με τη συνολική έκταση αποτελεί τόπο μετανάστευσης και διαβίωσης των ιχθύων 37 (αναδρομικά είδη) μέχρι την περίοδο έναρξης της αναπαραγωγικής διαδικασίας όπου μεταναστεύουν στη θάλασσα (ευρύαλα και ευρύθερμα είδη), αλλά και τόπο αναπαραγωγής υδρόβιων πτηνών, εκ των οποίων κάποια ζουν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου στην περιοχή. Πιο ειδικά η πανίδα της περιοχής μπορεί να χωριστεί στις παρακάτω κατηγορίες:

Θηλαστικά

Τα εξής θηλαστικά έχουν καταγραφεί στην περιοχή: Σκαντζόχοιρος Erinaceus concolor, Λαγός Lepus canensis, Αλεπού Vulpes vulpes, Νυφίτσα Mustela nivalis, Κουνάβι Martes foina, Ασβόςeles meles Νανονυχτερίδα Pipistrellus pipistrellus. Αναφέρονται επίσης οι νυχτερίδες Τρανορινόλοφος Rhinolophus ferrum equinum, Μικρομυωτίδα Myotis blythi, Ρινόλοφος του Blasius Rhinolophus blasii και Μεσορινόλοφος Rhinolophus euryale, όλα είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος της Οδηγίας 92/43/ΕΚ. Σε όλα τα ρέματα της περιοχής έχει διαπιστωθεί παρουσία Βίδρας Lutra lutra. Το Τσακάλι Canis aureus, σημαντικό ελληνικό είδος που αναφερόταν ως κοινό στο δάσος Στροφυλιάς μέχρι την δεκαετία του 80 διατηρεί δύο απομονωμένες οικογενειακές ομάδες στα Μαύρα Βουνά, εντός του προστατευμένου χώρου του Ναυτικού Οχυρού Άραξου.

Ερπετά/ Αμφίβια

Η περιοχή είναι επίσης πολύ σημαντική για τα αμφίβια και τα ερπετά. Επτά από τα 23 είδη ερπετών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή περιλαμβάνονται στην Οδηγία 92/43 ως είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος, μεταξύ δε αυτών η Καρέτα, είδος προτεραιότητας για διατήρηση, που αναπαράγεται στην περιοχή. Τα δύο είδη χελωνών του γλυκού νερού, Στικτή Νεροχελώνα Emys orbicularis και Γραμμωτή Νεροχελώνα Mauremys caspica έχουν ικανοποιητικούς πληθυσμούς. Η περιοχή είναι επίσης πολύ σημαντική για τις χερσαίες χελώνες, Μεσογειακή Testudo hermanni και Κρασπεδωτή Testudo marginata.

 Ιδιαίτερα σημαντική είναι παρουσία των ενδημικών ειδών, Πελοποννησιακή Σαύρα Algyroides moreoticus, Κεφαλλονίτικο Κονάκι Anguis cephallonicus και Λιμνοβάτραχος της Δυτικής Ελλάδας Rana epeirotica. Τέλος, η περιοχή φιλοξενεί τα σχετικά σπάνια αμφίβια Πηλοβάτη Pelobates syriacus και Τελματοτρίτωνα Triturus vulgaris.

Πουλιά

Το κυριότερο από όλα τα είδη πανίδας της περιοχής είναι η ορνιθοπανίδα. Η λιμνοθάλασσα Κοτυχίου φιλοξενεί σημαντικό αριθμό πτηνών καλύπτοντας πολλά είδη ορνιθοπανίδας όπως τα υδρόβια, τα παρυδάτια και τα γλορόμορφα πτηνά. Τα οποία μπορεί να είναι ή διαχειμάζοντα είτε μεταναστευτικά. Η ορνιθοπανίδα του Κοτυχίου, βέβαια αποτελεί ένα αυτόνομο θέμα και η παρουσίασή της αναλυτικά απαιτεί μια ξεχωριστή μελέτη. Ενδεικτικά για το σύνολο της περιοχής Κοτυχίου – Στροφυλιάς είναι:

• Εθνικής σημασίας για το φώλιασμα του Μικροτσικνιά ( περίπου 200 ζευγάρια)

• Εθνικής σημασίας για το φώλιασμα του Πορφυροτσικνιά (14-18 ζευγάρια)

• Σημαντική για το φώλιασμα της Βαλτόπαπιας (2-7ζευγάρια)

• Από τις σημαντικότερες της επικράτειας για την αναπαραγωγή των: Καλαμοκανάδων (τουλάχιστον 150-180 ζευγάρια) Νεροχελίδονων (περίπου 70-90 ζευγάρια) Νανογλάρονων (περίπου 100 ζευγάρια)

• Aπό τις καλύτερες στην Ελλάδα για τον Καλαμόκιρκο το χειμώνα ( μέχρι 28 άτομα σε μια ημέρα στο Κοτύχι)

• Από τις κορυφαίες της Ελλάδας για την μετανάστευση της Χαλκόκοτας, (μέχρι 1000 πουλιά σε μία ημέρα) του Μαχητή, (μέχρι 9000 πουλιά σε μια ημέρα) του Λασπότρυγγα (μέχρι 1150/μέρα) και του Βαλτότρυγγα (μέχρι 200 σε μία μέρα)

• Τόπος φωλιάσματος προστατευόμενων ωδικών πουλιών όπως Μουστακαλήδες, Μικρογαλιάντρες, και Σταχτοκεφαλάδες

• Τόπος φιλοξενίας και των εννέα ειδών ερωδιών σε μεγάλους αριθμούς (μέχρι και 1000 σχεδόν/ ημέρα) καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους

• Θέση προσέλευσης σπανίων ειδών όπως Αμμόδρομοι, Γελαδάρηδες, και Βουνοσφυριχτές.

Τα προβλήματα δυστυχώς στην περιοχή πολλά. Τα κυρίοτερα είναι η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων που μέσω των επτά χειμάρρων καταλήγουν στην λιμνοθάλασσα και η λαθροθυρία. Η εικόνα που αντικρύσαμε κατά την επίσκεψή μας στην περιοχή ήταν θλιβερή καθώς χρησιμοποιημένα φυσσίγια ήταν διάσπαρτα σχεδόν σε όλο το μήκος της ακτογραμμής.

Οδηγός συμ̟περιφοράς

Κατά την ε̟πίσκεψή μας στην ̟ περιοχή:

• Αφήνουμε το αυτοκίνητο στους χώρους στάθμευσης συνεχίζοντος το δρόμο μας ̟ προς τη θάλασσα ή την ̟ περιήγησή μας με τα ̟ πόδια.

• Μένουμε μακρυά α̟πό χώρους φωλιάσματος. Υ̟άρχει κίνδυνος να ̟ πατήσουμε

φωλιές ή τα ̟ πουλιά να εγκαταλείψουν τρομαγμένα τις φωλιές και τα μικρά ή τα αυγά τους.

• Α̟ποφεύγουμε να δημιουργούμε κινδύνους ̟ πυρκαγιάς (άναμα φωτιάς, α̟ποτσίγαρα, π̟αρκάρισμα αυτοκινήτων ̟ πάνω α̟πό ξερά χόρτα, ̟ πέταμα γυάλινων αντικειμένων).

• Φροντίζουμε φεύγοντας να ̟ πάρουμε μαζί και τα σκου̟ίδια μας.

• Αφήνουμε στο φυσικό τους ̟ περιβάλλον τα ζώα και τα φυτά. Μαζί μας ̟παίρνουμε μόνο εικόνες και φωτογραφίες.